Nieuw virus in China ontdekt: “Eén mutatie verwijderd van volgende pandemie”
Een onbekend virus dat tot nu toe onder de radar bleef, heeft wetenschappers wereldwijd in staat van paraatheid gebracht. Het gaat om een nieuwe variant van het HKU5-coronavirus, aangetroffen bij vleermuizen in China. Wat dit virus bijzonder gevaarlijk maakt? Het mist nog maar één mutatie om mensen effectief te kunnen besmetten.
De sluimerende dreiging van HKU5-CoV-2
Onderzoekers van Washington State University ontdekten tijdens laboratoriumonderzoek dat het virus verdacht veel gelijkenis vertoont met MERS – een coronavirus met een dodelijkheidspercentage van maar liefst 34 procent. Wat begon als een gerichte analyse van vleermuisvirussen is inmiddels uitgegroeid tot een serieuze waarschuwing: dit nieuwe virus kan, met minimale evolutionaire aanpassingen, overspringen naar mensen.
De onderzoekers wijzen op het spike-eiwit, het onderdeel van het virus dat zorgt voor de toegang tot menselijke cellen. Momenteel staat dat eiwit grotendeels in ‘gesloten stand’, waardoor besmetting nog moeilijk is. Maar slechts één genetische wijziging kan het spike-eiwit dusdanig veranderen dat menselijke ACE2-receptoren – die zich onder andere in keel en neus bevinden – opeens wél toegankelijk worden.
Verontrustende link met Wuhan-laboratorium
Dat het virus werd ontdekt in vleermuizen uit Zuid- en Oost-China maakt het al gevoelig. Maar het feit dat HKU5 al eerder werd geïdentificeerd in het omstreden Wuhan Institute of Virology zet extra druk op het dossier. Juist dat lab werd in de nasleep van de COVID-19-pandemie meermaals genoemd in scenario’s over een mogelijk labincident als oorsprong van het virus.
Hoewel er geen bewijs is dat het huidige HKU5-CoV-2-virus afkomstig is uit het lab, laat het weinig aan de verbeelding over waarom deze ontdekking tot zorgen leidt. Zeker nu blijkt dat een subgroep van het virus – Lineage 2 – al menselijke receptoren kan binden.
Eén gemiste mutatie van een wereldwijde crisis
Met behulp van zogeheten ‘pseudovirussen’ hebben wetenschappers nagebootst hoe het virus zich gedraagt in cellen. In vleermuiscellen verspreidt het zich moeiteloos. Bij menselijke cellen lukt dat alleen als het virus vooraf wordt aangepast – en dat is wat het zo gevaarlijk maakt. De evolutionaire drempel is laag. En zoals eerdere pandemieën hebben laten zien: zodra een virus in een tussengastheer zoals een nerts, civetkat of wasbeerhond terechtkomt, zijn die noodzakelijke mutaties zó gemaakt.
Wildmarkten blijven tikkende tijdbommen
Wat deze situatie nog zorgwekkender maakt, is de context waarin deze virussen circuleren. In Chinese wildmarkten leven talloze diersoorten dicht op elkaar, vaak zonder toezicht of hygiënemaatregelen. Juist daar kunnen virussen overspringen, muteren en de sprong naar de mens maken. Het is een scenario dat we inmiddels kennen, maar dat ondanks waarschuwingen nauwelijks is aangepakt.
Alarmbellen, geen paniek
Op dit moment zijn er géén besmettingen van mensen met HKU5-CoV-2 vastgesteld. Maar dat maakt het virus niet minder risicovol. Virologen noemen het een ‘pandemische kandidaat’, en dringen aan op intensieve monitoring, transparante internationale samenwerking en strenge controle op wildlifehandel.
De parallel met het coronavirus van 2020 is onvermijdelijk. Destijds werd ook lang gewacht met actie. Deze keer ligt het potentieel gevaar al op tafel — het is nu aan beleidsmakers, wetenschappers en gezondheidsautoriteiten om het hoofd koel te houden én de signalen serieus te nemen.
Want als één mutatie het verschil kan maken tussen vleermuis en mens, dan is voorkomen wéér beter dan genezen.
